• Wojny Napoleońskie - Kampania rosyjska
• Królestwo Polskie po Kongresie Wiedeńskim
• Wiosna Ludów na Węgrzech 1848

Wojny Napoleońskie - Kampania rosyjska

Gdy Napoleon Bonaparte, jako Pierwszy Konsul, przejmował 9 listopada 1799 r. dyktatorskie rządy we Francji, wojna drugiej europejskiej koalicji przeciwko rewolucyjnej Francji praktycznie wygasła. Koalicja zawiązała się w grudniu 1798 r. i obejmowała Anglię, Rosję, Turcję, Austrię, Szwecję, Portugalię, Neapol i kilka państw niemieckich, lecz bez Prus.
Austria starała się jedynie umocnić swe świeżo zdobyte pozycje w północnych Włoszech, zaś Wielka Brytania, po morskich zwycięstwach, nie przejawiała chęci angażowania swych sił na lądzie. Toteż Rosja wycofała się z wojny. Wtedy inicjatywę wojenną przejął Napoleon, żądając by Austria wycofała się z Półwyspu Apenińskiego. Gdy ultimatum nie zostało przyjęte, Napoleon, po ryzykownej przeprawie wojsk francuskich przez Przełęcz Świętego Bernarda w Alpach (14-21 maja 1800 r.), rozbił siły austriackie 14 czerwca pod Marengo. Następnie Francuzi zajęli Monachium i zagrozili Wiedniowi, stolicy Austrii. Austriacy po kilku miesiącach zawieszenia broni wznowili działania, ale 3 grudnia gen. Moreau pokonał ich pod Hohenlinden w Bawarii, gdzie znakomitą postawą odznaczyli się ułani z polskiej Legii Naddunajskiej. Zmusiło to Austrię do zawarcia 9 lutego 1801 r. pokoju w Lunéville, przywracającego stan posiadania, jak po włoskich zwycięstwach Napoleona z 1797 r.
Wielka Brytania nie chciała walk lądowych, zwłaszcza wobec wrogości Szwecji i Danii oraz zmiany orientacji rosyjskiej na profrancuską. Ale w 1801 r. po wyparciu Francuzów z Egiptu, zatopieniu przez Nelsona wojennej floty duńskiej u wybrzeży Kopenhagi i śmierci cara Rosji, Pawła I, sojusze znów odwróciły się na korzyść Wielkiej Brytanii. Wówczas mogła pozwolić sobie na kompromisowy pokój z Francją, jaki zawarty został 25 marca 1802 r. w Amiens. Umocnił on także pozycję Bonapartego w państwie francuskim, gdyż i Francuzi byli zmęczeni wieloletnimi wojnami. Jednak już w 1803 r. stało się jasne, że pokój między Francją i Wielka Brytanią nie będzie trwały. Mnożyły się incydenty na morzach, w których Anglicy rewidowali i zagarniali statki francuskie, Francuzi zaś wznowili morską blokadę wysp brytyjskich oraz internowali Anglików z Francji, konfiskując ich majątki.
Do 1805 r. Napoleon zaanektował Królestwo Piemontu (Turyn) oraz Republikę Liguryjską (Genua), a także przekształcił Republikę Włoch w Królestwo Włoch, mianując się jego królem. Naruszył w ten sposób historycznie ukształtowany system Niemieckiego Cesarstwa Rzymskiego, rządzonego przez niemieckich cesarzy dynastii Habsburgów. Wszystkie te poczynania Napoleona spowodowały zawiązanie się kolejnej, trzeciej koalicji antyfrancuskiej w składzie: Wielka Brytania, Austria, Rosja, Szwecja i Królestwo Neapolu. Nowa wojna rozpoczęła się we wrześniu 1805 r. od ataku Austrii na Księstwo Bawarii, sprzymierzone z Francją. Wtedy Napoleon ruszył ze swą armią do Niemiec, pobił Austriaków pod Ulm, zajął Wiedeń, po czym wkroczył na Morawy. Tam 2 grudnia Francuzi rozgromili pod Austerlitz połączone siły austriacko-rosyjskie. Austria wycofała się wówczas z koalicji i zawarła z Francją 26 grudnia 1805 roku pokój w Preszburgu, zaś car Aleksander I wycofał resztki swego korpusu interwencyjnego do Rosji.
Do 1806 r. Napoleon I Bonaparte podporządkował sobie Holandię, Szwajcarię, Włochy i znaczną część Niemiec. Przyłączył też do Francji szereg innych terytoriów, m. in. Dalmację nad Adriatykiem, utworzył królestwa Neapolu i Holandii, gdzie mianował królami swych braci. Dużą zmianą było scalenie licznych zachodnich państewek niemieckich w Związek Reński. W ten sposób zaistniały 3 duże organizmy państwowe niemieckie: Prusy, Austria i Związek Reński, a likwidacji uległa Rzesza Niemiecka, to jest historyczne Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego. Prusy, niezadowolone z utworzenia Związku Reńskiego, wystosowały w tej sprawie ultimatum do cesarza Francuzów. W odpowiedzi wkroczył on ze swymi armiami do Prus i po dwóch tygodniach, 14 października 1806 r., Francuzi rozgromili wojska pruskie w dwu bitwach pod Jeną i Auerstedt. Następnie zajęli Berlin i prawie całe terytorium Prus po Warszawę. Wojska pruskie, przy pomocy Rosjan, broniły się jeszcze tylko na części Pomorza. Po nierozstrzygniętej krwawej bitwie z Rosjanami pod Pruską Iławą, zajęciu Tczewa i Słupska przez Polaków, kapitulacji oblężonego Gdańska i klęsce wojsk rosyjskich 14 czerwca 1807 r. pod Frydlandem, Rosja poprosiła o pokój. Francja zawarła wówczas dwa traktaty pokojowe w Tylży: z Rosją 7 lipca i z Prusami 9 lipca. Na ich mocy Królestwo Prus utraciło swe ziemie na zachód od Łaby, powstało Wolne Miasto Gdańsk, a z pruskich terenów II i III rozbiorów Rzeczypospolitej utworzono Księstwo Warszawskie. Rosja i Prusy zobowiązały się też do blokady handlowej przeciwko Wielkiej Brytanii, przy czym Napoleon zaakceptował zajęcie przez Rosję szwedzkiej Finlandii i tureckiej Mołdawii. Więc znów alianse się odwróciły.
Po niepowodzeniach Francuzów na półwyspie Iberyjskim, Austria sprzymierzyła się z Wielką Brytanią, zawiązując piątą koalicję antyfrancuską. Nowa wojna rozpoczęła się w kwietniu 1809 r. kiedy Austriacy zaatakowali na kilku kierunkach, w tym Bawarię, Italię, Saksonię i Księstwo Warszawskie. W Tyrolu wybuchło powstanie górali, a w Westfalii działania dywersyjne prowadził były władca Brunszwiku.
Polacy pod wodzą ks. Józefa Poniatowskiego po oddaniu Austriakom Warszawy podjęli udaną ofensywę w Galicji zajmując wiele miast, w tym Kraków. Austria musiała prosić o rozejm, a następnie 14 października 1809 podpisała traktat pokojowy w Schönbrunn pod Wiedniem. Austria utraciła ostatecznie swe prowincje nad Adriatykiem, a także prowincje Salzburg i Inn na rzecz Bawarii, oraz ziemie polskie III zaboru 1795 r., o które powiększone zostało Księstwo Warszawskie.

Królestwo Polskie po Kongresie Wiedeńskim

Powstanie węgierskie 1848

Powstanie węgierskie (1848–1849) wybuchło 15 marca 1848 w Peszcie pod wpływem wiadomości o rewolucjach w Paryżu (22 lutego – 24 lutego) i Wiedniu (13 marca), stając się częścią Wiosny Ludów.

Geneza powstania

Ruch rewolucyjny wywołali młodzi radykałowie pod przewodnictwem Sándora Petőfiego publikując manifest, w którym domagali się przede wszystkim zniesienia cenzury, powołania niezależnego rządu węgierskiego, równości wobec prawa dla wszystkich obywateli, likwidacji pańszczyzny.

Powołanie rządu węgierskiego

Manifest entuzjastycznie poparli mieszkańcy Pesztu i innych miast na Węgrzech; 17 marca cesarz Ferdynand I zgodził się na powołanie rządu węgierskiego z Lajosem Batthyányem na czele i Lajosem Kossuthem jako ministrem finansów. Batthyány, skłonny do rokowań z Austriakami, utworzył gabinet koalicyjny zapraszając do rządu umiarkowanego polityka, Istvana Szechenyiego. Obradujący w Preszburgu (dzisiejsza Bratysława) sejm stanowy uchwalił zniesienie cenzury, likwidację pańszczyzny, równouprawnienie obywateli. Austria wyraziła zgodę na reformy i utworzenie rządu, ponieważ była w sytuacji kryzysowej. Jasne było, że Habsburgowie nie wyrażą zgody na odłączenie się Węgier.

Przebieg walk

Pierwszą akcją ze strony Wiednia była agitacja do buntu wśród mniejszości narodowych zamieszkujących Królestwo Węgier - Serbów, Chorwatów i Rumunów przeciwko madziaryzacji. 23 marca zawarto wiedeńsko-chorwacki sojusz, nominujący płk.Josipa Jelačicia, bardzo popularnego przywódcy, na bana Chorwacji. Drugim aktem politycznym dworu, który wpłynął na dalsze wydarzenia na Węgrzech była konstytucja Pillersdorfa, głosząca m.in. "Wszystkim ludom monarchii gwarantuje się nietykalność narodową i językową". Mniejszości narodowe poparły dwór wiedeński i wystąpiły przeciwko Węgrom (w czerwcu Serbowie, we wrześniu – Chorwaci, Rumuni, Słowacy). W sierpniu 1848 r. Austria udzieliła pomocy finansowej Jellacićowi na przygotowania do wojny z Węgrami. Poparcie Austrii dla Chorwatów doprowadziło do dymisji rządu Batthyánya, lojalnego dotychczas wobec Habsburgów. Rewolucyjny sejm (obradujący w Peszcie od lipca 1848) powołał 22 września Komitet Obrony Narodowej, którego przewodnictwo objął w październiku Lajos Kossuth. Komitet przystąpił do tworzenia armii narodowej (honwedów). Powstańców mobilizowała pieśń Petőfiego "Powstań , Węgrze, Ojczyzna Cię woła!". Symblem rewolucji stał się trójkolorowy sztandar: czerwono-biało-zielony, a hasłem (wzorem rewolucji francuskiej): "Wolność, Równość, Braterstwo".

Cesarz Ferdynand I abdykował, a na tron wstąpił Franciszek Józef Habsburg, który natychmiast rozpoczął działania przeciwko Węgrom. W grudniu wojska cesarskie dowodzone przez feldmarszałka Windischgraetza przekroczyły granice Węgier i sytuacja powstańców stała się dramatyczna. Na południu kraju trwały walki z powstańcami serbskimi, do Siedmiogrodu wkroczyły wojska austriackie, Windischgraetz zajął Budę, Peszt i inne miasta. Sejm węgierski oraz Komitet przeniosły się do Debreczyna, skąd kierowano walkami. Wśród węgierskiej arystokracji i szlachty następował coraz większy rozłam. Część popierała dalszą walkę, część nawoływała do kapitulacji. Batthyány został aresztowany i rozstrzelany, a inni zwolennicy ugody udali się na emigrację. Węgrom udało się jednak zimą 1848 pokonać Austriaków w Siedmiogrodzie (gen. Józef Bem) i wiosną 1849 na nizinach węgierskich (gen. J. Damjanich i gen. Görgeya).

W lutym 1849 r. naczelnym dowódcą wojsk węgierskich został mianowany gen. Henryk Dembiński, zdymisjonowany na rzecz gen. Görgeya po przegranej bitwie pod Kápolną. Koniec marca przyniósł powstańcom długo oczekiwaną serię zwycięstw. Pod wpływem wiadomości o zwycięstwach ewakuowany do Debreczyna sejm ogłosił 19 kwietnia niepodległość Węgier, detronizując Habsburgów. W miejsce Komitetu Obrony Narodowej powołano rząd narodowy, na czele którego stanął Bertalan Szemere, głową państwa - prezydentem został Lajos Kossuth, ministrem obrony narodowej gen. Artur von Görgey.

W maju 1849 cesarz Franciszek Józef I uzyskał od Rosji pomoc wojskową. W czerwcu Rosjanie (feldmarszałek Iwan Paskiewicz) i Austriacy (feldmarszałek J. Haynau) wkroczyli na Węgry. Od sierpnia 1849 naczelnym wodzem armii węgierskiej był gen. Józef Bem. Bem po bitwie pod Segesvárem (dzisiejsza Sighişoara), w której poległ jego adiutant, wybitny poeta Sándor Petőfi, został wyparty z Siedmiogrodu. Po klęsce honwedów 9 sierpnia pod Temeszwarem (dzisiejsza Timisoara), gdzie wojska gen. Haynaua pokonały wojska gen. Bema, i ostatecznej kapitulacji pod Világos (13 sierpnia) rewolucja upadła. Żołnierze, L. Kossuth, gen. J. Bem przekroczyli granicę turecką. Mimo pomocy udzielonej władzom austriackim przez Chorwatów, Serbów i Rumunów, rząd wiedeński nie wynagrodził im tego i stosował politykę represji i germanizacji.

Polacy w powstaniu węgierskim

Rewolucja węgierska 1848–1849 spotkała się z poparciem polskiego rządu narodowego na emigracji, a w walkach po stronie węgierskiej, oprócz wspomnianych dowódców, Bema i Dembińskiego, uczestniczył 3-tysięczny legion polski pod wodzą gen. Józefa Wysockiego. Jednym z bardziej znanych uczestników tego powstania był Edmund Ślaski.

Należy dodać, iż w szeregach armii rosyjskiej wspierającej Austriaków przeciwko Węgrom również służyli Polacy – jednym z nich był późniejszy dyktator powstania styczniowego, Romuald Traugutt. Był on oficerem w batalionie saperów wchodzących w skład armii generała Iwana Paskiewicza.

Wiosna Ludów na ziemiach polskich

• wpływ Wiosny Ludów w Europie Zachodniej
• przygotowania Prus do wojny z Rosją, która sprzeciwiała się zjednoczeniu Niemiec
• polityka germanizacyjna władz pruskich, antypolskie represje
• większa świadomość narodowa uwłaszczonych chłopów
• Powstanie wielkopolskie 1848 roku
  • 20 marca 1848 r. - utworzenie Komitetu Narodowego w Poznaniu, który uzyskał od Prus zgodę na mianowanie polskich urzędników i wprowadzenie języka polskiego jako urzędowego
  • doszło do działań zbrojnych pod dowództwem Ludwika Mierosławskiego
  • rząd pruski nie dotrzymał obietnicy i nakazał likwidację oraz wysłał wojska pruskie do stłumienia powstania polskiego w Wielkopolsce
  • przewaga wojsk pruskich doprowadziła do upadku powstania
• Wiosna Ludów w Galicji:
  • 17 marca 1848 r. - w Krakowie utworzono Komitet Narodowy współpracujący z Mierosławskim
  • rząd austriacki obawiając się rewolucji wycofał wojska na Wawel, gdzie zbombardowano miasto i zmuszono do kapitulacji
  • podjęto walkę we Lwowie
  • jesienią 1848 r. władze austriackie opanowały sytuację w Galicji

• pełne uwłaszczenie chłopów w zaborze pruskim i austriackim
• ożywienie kulturalno-narodowe w społeczeństwie polskim
• walka o równouprawnienie języka polskiego
• Wiosna Ludów potwierdziła, że działalność spiskowa nie przynosi niepodległości

opracowano na podstawie Wikiepedii